Cà phê là một trong những cây trồng công nghiệp chủ lực với tuổi đời dài ở Việt Nam. Đến năm 2023, cả nước đã có khoảng 600.000 ha trồng cà phê, trong đó phần lớn tập trung ở Tây Nguyên.
Tuy nhiên, cà phê thường phải đối mặt với nhiều loại bệnh làm giảm sản lượng, như bệnh thán thư và héo rũ. Riêng bệnh gỉ sắt đã trở thành mối lo ngại lớn, đe dọa đến hiệu quả kinh tế của ngành cà phê.
Bài viết sau đây chuyencaphe sẽ phân tích tác động của bệnh này và đề xuất các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh gỉ sắt – mối đe dọa cho nông dân trồng cà phê
Bệnh gỉ sắt, hay còn được biết đến là bệnh rỉ sét, do nấm Hemileia vastatrix gây ra. Đây là một loại nấm chuyên ký sinh trên cây cà phê. Bệnh này lần đầu tiên được phát hiện trên cây cà phê Arabica vào năm 1890 tại Việt Nam, khi giống này được các nhà truyền giáo Pháp mang vào trồng.
Tác nhân gây bệnh gỉ sắt trên cây cà phê
Bệnh gỉ sắt có khả năng tàn phá mạnh mẽ cà phê bởi lây lan nhanh chóng trên toàn bộ cây. Nấm Hemileia Vastatrix bao gồm 45 chủng loại khác nhau, thường xuất hiện trong các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Phi và châu Á.
Loại nấm này ký sinh trên cây cà phê, làm cạn kiệt nguồn dinh dưỡng của cây. Bào tử khi bám trên lá sẽ phát triển khi gặp điều kiện nhiệt độ từ 21–25 độ C và độ ẩm giữa 80–90%, sau đó xâm nhập cây.
Khi bào tử phát triển mạnh, chúng sinh ra các đốm tròn màu vàng hoặc cam ở mặt dưới lá, mà ta gọi là gỉ sắt. Nhờ kích thước rất nhỏ, bào tử dễ dàng lây lan qua nước, mưa và không khí, di chuyển nhanh giữa các cây cà phê qua gió, côn trùng hoặc trong quá trình chăm sóc.
Dấu hiệu nhận biết cây cà phê nhiễm bệnh gỉ sắt
Dấu hiệu nhận biết đầu tiên là sự hình thành của các đốm nhỏ màu vàng nhạt dưới mặt lá. Những đốm này sau đó lớn dần, có đường kính từ 2 đến 3mm.
Ngoài ra, mặt lá sẽ phủ một lớp phấn vàng cam, do bào tử nấm tạo ra. Sau khi lớp bào tử này biến mất, các đốm nâu như lá bị cháy xuất hiện trên lá.
Một lá có thể mang nhiều đốm bệnh. Khi bệnh phát triển mạnh, các đốm liên kết thành mảng bệnh lớn, hậu quả là lá chuyển vàng rồi rụng đồng loạt, cành khô héo, ảnh hưởng đáng kể đến sự sinh trưởng và phát triển của cây.
Hệ quả của bệnh gỉ sắt đối với chất lượng và dinh dưỡng của cây cà phê
Bệnh gỉ sắt làm lá rụng, gây gián đoạn các quá trình quang hợp, hô hấp và hấp thụ ánh sáng của cây. Sự suy giảm diện tích lá làm chậm quá trình trao đổi chất, cản trở sự phát triển tự nhiên của cây.
Ngoài ra, bệnh còn khiến cành khô và chất lượng hạt cà phê giảm. Những cây bị suy yếu dễ bị tấn công bởi sâu bệnh khác, gây giảm năng suất và chất lượng hạt café thấp hơn mong đợi.
Chiến lược bảo vệ cây cà phê khỏi gỉ sắt
Do tác động tiêu cực của bệnh đến kinh tế, cần đưa ra các biện pháp bảo vệ cà phê hiệu quả.
Để giữ cho cây cà phê khỏe mạnh và duy trì năng suất, nhà vườn cần nắm rõ cách phòng và xử lý bệnh một cách hợp lý.
Các biện pháp phòng ngừa
Phương pháp canh tác
Đảm bảo vườn cà phê luôn thoáng mát, tránh tình trạng quá ẩm ướt và điều chỉnh lượng nước tưới một cách hợp lý.
Bón phân một cách khoa học để cây tăng trưởng mạnh mẽ. Nhà vườn nên ưu tiên sử dụng phân hữu cơ hoặc phân chuồng đã qua xử lý để đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết.
Trong suốt quá trình trồng trọt, cần thường xuyên tỉa cành để tăng thêm độ thông thoáng, từ đó cải thiện khả năng quang hợp.
Biện pháp sinh học
Chọn các giống cây có khả năng kháng bệnh là giải pháp hiệu quả về cả mặt môi trường và kinh tế. Năm 1911, Ấn Độ phát triển giống Kent với khả năng chống gỉ sắt trên lá, tuy nhiên theo thời gian giống này đã dần mất đi hiệu quả. Người trồng có thể lựa chọn các giống kháng bệnh tốt như TR4, TR5, TR9, …
Áp dụng kỹ thuật ghép chồi vô tính từ các giống cây có năng suất cao và khả năng chống bệnh vượt trội.
Biện pháp hóa học
Sử dụng các loại phân bón hóa học phù hợp vào đầu mùa mưa kết hợp với thuốc gốc đồng để tăng cường sức đề kháng cho cây.
Phun thuốc phòng bệnh lên toàn bộ bề mặt lá từ 2 – 3 lần.
Biện pháp điều trị
Khi phát hiện dấu hiệu cây bị nhiễm bệnh, người trồng cần sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật chứa những hoạt chất hóa học như: Diniconazole, Hexaconazole, Propiconazole, … theo đúng liều lượng để đảm bảo sự phát triển tốt của cây. Đồng thời, cần loại bỏ những cây nhiễm bệnh nặng để ngăn chặn sự lây lan cho các cây khỏe mạnh khác.
Chuyên Cafe vừa chia sẻ cùng bạn đọc một số cách để phòng và kiểm soát bệnh gỉ sắt trên cà phê. Hy vọng rằng thông tin này sẽ hỗ trợ bạn trong việc bảo vệ năng suất cây trồng. Việc áp dụng liên tục các biện pháp khoa học sẽ giúp nhà vườn đối phó với tác động tiêu cực của bệnh gỉ sắt.
Hãy ghé thăm chuyên mục Kinh nghiệm hay để tìm hiểu thêm nhiều mẹo vặt thú vị và có ích cho cuộc sống hàng ngày của bạn.
