Bạn có bao giờ tự hỏi điểm phân biệt giữa Arabica và Robusta là gì? Đối với những ai đam mê cà phê, chắc hẳn sẽ không ít lần trăn trở về câu hỏi này. Trên toàn cầu, dù có hơn 100 loại cà phê được trồng, thì Arabica và Robusta vẫn chiếm tới gần 95% trong tổng sản lượng cà phê được tiêu thụ.
Vậy điểm khác biệt giữa hai loại này là gì? Hãy cùng Chuyên cà phê online khám phá bài viết để có cái nhìn sâu sắc hơn.
Lịch sử nguồn gốc của cà phê Arabica và cà phê Robusta
Trong suốt dòng chảy lịch sử, sự hình thành và phát triển của cà phê đã được kể qua nhiều câu chuyện phong phú. Khi đề cập đến nguồn gốc của cà phê Arabica, người ta thường nghĩ đến năm 850 sau Công nguyên tại Ethiopia, nơi người ta lần đầu tiên phát hiện cây cà phê hoang dã (Coffea Arabica), là một loài thực vật có nguồn gốc từ khu vực này.
Trái lại, cà phê Robusta mới chỉ được phát hiện vào những năm 1870 ở lưu vực sông Congo, tạo ra sự khác biệt lớn về thời điểm xuất hiện và nguồn gốc so với Arabica. Dù việc làm sáng tỏ lịch sử của hai giống cà phê này không hề đơn giản, nhưng điều đáng khẳng định là cả hai đều có cội nguồn từ rừng xích đạo Châu Phi. Thú vị thay, cả cây cà phê và con người (Homo Sapiens) đều có nguồn gốc xuất phát từ những tiến hóa dài lâu.
Từ lâu, người ta thường coi Robusta như “người anh em” của Arabica. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới đã chứng minh rằng Robusta thực sự là tổ tiên của Arabica. Thông qua phân tích di truyền của các giống cà phê, các nhà khoa học đã xác định rằng tại một vùng nào đó ở miền nam Sudan, Coffea Canephora đã giao thoa với một loài khác gọi là Coffea Eugenioides để sinh ra dòng Coffea Arabica.
Ánh sáng của thời đại đã rọi đến vùng Tây Phi vào thế kỷ 19, nơi mà cuối cùng loài Robusta tự tiết lộ mình, bản thân là một loài bản địa của rừng nhiệt đới ven hồ Victoria, Uganda. Ngày nay, Robusta và Arabica được công nhận là hai trong số các loại cà phê chính được trồng và tiêu thụ rộng rãi trên thế giới.
Mặc dù phần lớn cà phê Robusta trên thị trường đến từ Trung Phi, Tây Phi, Đông Nam Á (đặc biệt là Việt Nam, Indonesia và Ấn Độ), Arabica lại chiếm ưu thế với khoảng 70% diện tích canh tác toàn cầu, trải dài từ Đông Phi đến Trung và Nam Mỹ.
Trên phương diện lịch sử, Arabica lại là khởi nguồn cho việc trồng cà phê trên thế giới. Từ thế kỷ thứ 9, các bụi cây Arabica hoang dã đã mọc khắp các khu rừng mưa tại Ethiopia. Đến thế kỷ 15 – 16, các hạt giống Arabica không chỉ vượt Biển Đỏ để đến Ả Rập mà còn theo chân thủy thủ Hà Lan đi khắp thế giới, chỉ trong một vài thế kỷ.
Đặc điểm sinh thái của Robusta và Arabica
Cà phê thường ưa thích sinh trưởng ở môi trường có khí hậu ôn hòa, ẩm nhẹ. Vì khá nhạy cảm với sự biến đổi nhiệt độ, cây cà phê dễ bị tổn thương bởi lạnh giá. Hiện tượng này có thể gây thiệt hại nhanh trên diện rộng và kéo dài một khoảng thời gian lâu.
Đặc điểm về sinh học
Khi xem xét khía cạnh sinh thái học, cây cà phê Arabica thường có chiều cao từ 2,5m đến 4,5m, thấp hơn một chút so với cây cà phê Robusta có chiều cao từ 4,5m đến 6,5m. Hạt của hai loại cà phê này cũng khác biệt về cấu trúc: hạt Arabica có hình elip, dài và thon thả, trong khi hạt Robusta thì tròn và nhỏ hơn. Vì thế, những đặc điểm cấu trúc hạt này yêu cầu áp dụng các kỹ thuật rang đa dạng để phù hợp với từng loại cà phê.
Về mặt sản lượng, mỗi mùa vụ cây Arabica trung bình có thể cung cấp từ 1 đến 5kg hạt, trong khi cây Robusta thường cho sản lượng gấp đôi. Điều này dẫn đến chi phí trồng Arabica cao hơn so với Robusta trên cùng một diện tích. Tuy nhiên, các giống Arabica mới được lai tạo liên tục, một số trong đó có thể đạt mức năng suất vượt bậc.
Đặc điểm về sinh thái
Cả Arabica và Robusta đều phổ biến chủ yếu trong các khu vực gần đường xích đạo, ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, được gọi là “vành đai cà phê” (khoảng giữa 23°N và 23°S). Mặc dù thế, mỗi loại lại có yêu cầu khác biệt đối với môi trường sinh trưởng của mình.
Robusta phát triển mạnh từ Trung Phi đến Uganda và vịnh Guinea. Với nguồn gốc từ rừng mưa xích đạo, Robusta thích hợp với vùng đất thấp từ 250 – 1500m, nhiệt độ trung bình hàng năm từ 22 – 26°C. Ngược lại, Arabica có lãnh thổ giới hạn hơn, mọc hoang chủ yếu ở các khu vực rừng mưa nhiệt đới trên cao nguyên Boma (Nam Sudan) và Ethiopia, ở độ cao 1200 – 1950m, với nhiệt độ trung bình 18 – 21°C.
Hơn nữa, lượng mưa ở khu vực cũng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và chu kỳ ra hoa của cà phê. Arabica chủ yếu phát triển ở các vùng có lượng mưa từ 1100 – 2000mm/năm, với hệ thống rễ sâu có khả năng thích nghi với đất cạn và khô hạn. Trong điều kiện lý tưởng, Arabica mất khoảng 4 năm để phát triển và cần 9 tháng cho mỗi chu kỳ ra hoa. Ngược lại, Robusta cần lượng mưa lớn hơn, khoảng 1200 – 2500mm/năm, có thể ra hoa sau 2 năm trồng nhưng mỗi chu kỳ cần đến 10 – 11 tháng để thu hoạch.
Sự khác biệt về thành phần của cà phê Robusta và Arabica
Để có cái nhìn sâu hơn về sự khác biệt trong hương vị của cà phê Arabica và Robusta, có thể bắt đầu bằng việc phân tích thành phần của hạt cà phê. Chất béo, đường và axit là những yếu tố chính, góp phần tạo nên hương vị của cà phê sau khi rang.
Đường và Lipids
Trong hạt Arabica, hàm lượng lipid chiếm hơn 60%, và lượng đường cũng gần gấp đôi so với Robusta. Các loại đường này là tiền chất quan trọng trong quá trình rang, giúp tạo ra một số hợp chất thơm chủ yếu, góp phần tạo nên hương vị đặc trưng. Do đó, Arabica mang lại ly cà phê với hương vị đậm đà và cấu trúc phức tạp hơn Robusta.
Tuy nhiên, Robusta cũng sở hữu những điểm mạnh độc đáo. Hàm lượng dầu thấp (10 – 11,5%) giúp Robusta giữ lớp crema ổn định khi pha Espresso, làm nổi bật sự quyến rũ của bọt vàng óng ánh, tiêu chuẩn cho Espresso. Lớp crema này hình thành từ nhiều bong bóng CO2 nhỏ hòa quyện với các giọt chất béo và nhiều hợp chất hữu cơ khác trong nước. Nếu dầu mỡ quá nhiều, bọt sẽ nhanh chóng tan biến. Vì thế, khi kết hợp Robusta với Arabica, ta sẽ có được một ly Espresso chất lượng tuyệt vời hơn nhiều so với khi chỉ dùng một loại.
CGA và Caffeine
Hương vị đắng đặc trưng của cà phê chủ yếu do Caffeine và Axit Chlorogenic (CGA) tạo nên. Robusta chứa gấp đôi Caffeine và CGA so với Arabica, khiến chúng có vị đắng mạnh mẽ hơn nhiều.
Bên cạnh đó, tỷ lệ cao của Caffeine và CGA cũng giúp Robusta chống chọi tốt với nhiều bệnh và nấm, trong điều kiện khí hậu nóng ẩm như bệnh gỉ sắt. Do khả năng kháng bệnh tốt và dễ trồng, Robusta dễ canh tác hơn, nhưng vị của chúng lại kém hơn và giá thấp hơn Arabica.
Hương và vị của cà phê Robusta và Arabica
Hạt Arabica thường giàu đường hơn, góp phần tạo nên hương vị ngọt ngào cho cà phê. Ngoài ra, hàm lượng axit trong Arabica khá cao, mang đến hương vị trái cây đặc trưng. Ngược lại, cà phê Robusta lại có hương vị đậm đà và mạnh mẽ, xen lẫn mùi thơm của hạt và socola.
Nhìn chung, Arabica vẫn nổi bật với hương vị tinh tế hơn. Tuy vậy, một số loại Robusta chất lượng cao cũng được đánh giá cao về vị ngon và khả năng tạo lớp crema đẹp mắt cho Espresso.
Địa lý trồng trọt của giống cây cà phê Robusta và Arabica
Cả Arabica và Robusta đều sinh trưởng tốt ở vùng khí hậu nhiệt đới và cận xích đạo, nhưng mỗi loại lại có những đặc trưng riêng biệt.
Khu vực trồng Arabica
Hạt Arabica tốt nhất thường được trồng ở các nước như Ethiopia, Colombia, Ấn Độ, Guatemala và Brazil – cũng là những vùng có sản lượng Arabica lớn nhất thế giới. Cây Arabica phát triển mạnh ở những nơi cao và thường được trồng trên các sườn đồi.
Khu vực trồng Robusta
Trái lại, Robusta lại thích hợp với vùng thấp, nơi chúng thích nghi tốt với các địa hình trũng hoặc đồng bằng. Vì vậy, chúng thường được trồng ở Châu Phi, Châu Á và Ấn Độ.
Lời kết
Mỗi người đều sở hữu sở thích và cá tính cà phê riêng biệt, tương tự như Arabica và Robusta. Chúng đại diện cho hai cá tính với những trải nghiệm độc đáo và khác biệt hoàn toàn. Tuy nhiên, khi kết hợp, chúng tạo nên sự hòa quyện tuyệt vời, từng thời điểm lại đem đến những cảm nhận đặc sắc và riêng biệt. Một sự khác biệt rõ ràng đến mức khó phai, nhưng tất cả hòa quyện lại trong một tổng thể chung, mang đến cho người dùng trải nghiệm mới mẻ và phong phú.
Hãy ghé thăm ngay Kinh nghiệm hay để khám phá thêm những bí quyết hữu ích và không bỏ lỡ những kỹ năng bổ ích đang chờ bạn!
